Dolina Żarska

Walna ta dolina opada spod głównego grzbietu ku liptowskim wsiom Żar i Smreczany i stąd nosi w literaturze 2 nazwy — Żarskiej (Żiarska dolina) i Smreczańskiej (Smrećianska dolina). Z obydwu stron zamykają ją potężne i masywne grzbiety: od wsch. Wielkiego Barańca (2184 m), od zach. — Rosochy (1953 m). Górną część tworzą 2 zatoki podchodzące pod Rohacz Płaczliwy (2126 m) i pod Banówkę (2178 m), rozdzielone 1,5-kilometrową grzędą Pośredniego Gronia (1812 m). Dolina liczy 7 km długości i 17,5 km2 powierzchni. Najwyższym punktem w otoczeniu jest Wielki Baraniec, wylot leży na wysokości 870 m. Dnem spływa potok Smreczanka (Smrećianka), uchodzący do Wagu na granicy Liptowskiego Mikulasza. Dol. Żarska wyżłobiona jest w kompleksach gnejsów i łupków krystalicznych, tylko jej najwyższe panie w rejonie grzbietu głównego zbudowane są z granitów. Po lodowcach pozostały kotły pod Banówką i Żarską Przełęczą oraz pięknie rozwinięty żłób dolinny z podcięciami skalnymi w zboczach i morenami na dnie. Rozległe halizny w otoczeniu były wykorzystywane pastersko przez wsie Żar i Wiaterną Porębę, częściowo także przez Smreczany. Długo, bo do ok. 1930 r., utrzymał się tu wypas kóz. Powiększanie pastwisk polany Młaki dróżka przecina pas drogi bitej i wiedzie wprost do Schroniska Żarskiego — 4,5 km, 1.45 godz. Droga bita od wzmiankowanego wyżej modrzewia idzie czas jakiś na prawo od potoku, po czym serpentyną przewija się na brzeg przeciwległy (domki wczasowe). Poniżej niewidocznej polany Łokieć wracamy na wsch. brzeg, wznosząc się łagodnie popod stromymi stokami zw. Bystre. W miejscu, gdzie oś doliny skręca na pn. wsch., zbocza z prawej podcięte są pasem tzw. Czarnych Skał — malowniczych urwisk ok. 200 m wysokości. Porasta je niezwykle interesujący las urwiskowy, obfitujący w limby i kolorowe jesienią drzewa liściaste. U podnóży Czarnych Skał szosa zatacza kolejną serpentynę i przechodzi ponownie na zach. stronę doliny. Otwiera się ładny widok na grań Trzech Kop i Banówki. Przez rozległe pastwiska Pod Krasnem (1200-1280 m) docieramy do leżącego na dnie doliny schroniska. Pastwiska te należą do Żaru, a nazwę wzięły od opadającej ku nim zielonej uboczy Wyżniego Przysłopu, zw. Krasne. 4,8 km Schronisko Żarskie (Źiarska chata, chata v Żiarskej dolinę, 1280 m). Od przyst. ĆSAD 1.45 godz. (4-1.25 godz.). Budynek x_ ma 50 miejsc w salkach o skromnym standardzie, niedużą lecz przytulną gospodę, elektryczne oświetlenie. W oddzielnym domku mieści się stacja ratownicza HS. Tel. Smreczany 25. Schronisko znane jest z miłej, prawdziwie turystycznej atmosfery i stanowi punkt wyjścia dróg 193d oraz 194-195, zimą zaś gwarną bazę narciarską. Spacery do okolicznych szałasów i wodospadów. Schronisko Żarskie zbudował na kupionym w r. 1931 gruncie Mikułaski Oddział KĆST w 1. 1936-37. W czasie walk z partyzantami spalili je Niemcy w r. 1944 (obok grób radzieckiego partyzanta Kuczerenki). Obecny budynek powstał w 1. 1949-50, a w 1959 został powiększony z 20 do 50 miejsc noclegowych. W domku HS, zbudowanym ok. 1960 r. a wykończonym w 1970 r., zyskała własną bazę założona w r. 1958 grupa ratownicza „Liptovske Tatry”. Dla schroniska podawana bywa błędna wysokość 1323 m. Przekroczywszy potoczek płynący z Kokawskich Zahrad podchodzimy wałem morenowym, a potem stromym stokiem i polami głazów (koleby) na przestronny taras położony za plecami buli zw. Kopą (HomóPka, 1870 m). Na prawo od ścieżki leży tu na wysokości ok. 1860 m Żarski Stawek, liczący 0,09 ha powierzchni i niespełna 1 m głębokości. Jego wsch. zatoczkę zarasta gąszcz wełnianki. — Szlak wiedzie trawkami ku pn. wsch., następnie zaś wchodzi na zbocze Rohacza Płaczliwego i zboczem tym na przełęcz.